Beschrijving
De Koude Beek loopt langs Hove, Boechout, Mortsel, Borsbeek, Wommelgem en Deurne, district van de Stad Antwerpen.
Ze watert af naar het Groot Schijn. De totale oppervlakte van het stroomgebied bedraagt 1325 ha. Verschillende afdelingen van Natuurpunt hebben de Koude Beek op hun grondgebied: Natuurpunt Schijnvallei, Natuurpunt Land van Reyen en Natuurpunt Zuidrand.
Brongebied
Het brongebied van de Koude Beek ligt in de gemeente Hove. Oorspronkelijk ontsprong de beek aan de kerk van Hove, maar het brongebied is in de loop van de tijd een 100-tal meter verschoven zodat ze nu pas ontspringt op de akkers in de nabijheid van het kasteeldomein Fruithout.
Het water dat in het centrum van de gemeente Hove naar de ondergrond weet te infiltreren komt als grondwater in het brongebied terug naar boven. Doordat het water tegenwoordig voornamelijk via de riolering wordt afgevoerd heeft het brongebied vrijwel permanent (met uitzondering van de winterperiode) te kampen met een watertekort. De bron is als het ware aan het opdrogen.
Middenloop
Aan de Boechoutselei bij taverne De Jongste Telg, gevestigd in de "remises" van Kasteel Fruithof stroomt de Koude Beek Mortsel binnen. Of beter: hier vormt de Koude Beek de grens tussen Mortsel en Boechout. Het verval over dit traject van 2,5 km is niet minder 6,5 m. Hier stroomt de beek langs een mooie open ruimte; het Molenveld, waar jaarlijks het Sfinksfestival plaatsvindt. In dit gebied doet het Actiecomité Bessemstraat al sinds 1987 beheer van de knotwilgen. Aan de linkeroever treffen wij een poel en een hoogstamboomgaard aan. Langsheen de beek loopt een wandel- en fietspad dat aansluiting geeft met de groene long van het Fort 3. Wandelaars en fietsers kunnen er genieten van de rust van het gebied en de schoonheid van de natuur.
Even verder, na de oude brouwerij, duikt de beek onder de vernieuwde Liersesteenweg, om uit te komen in het Park Savelkoul. Hier treffen we een mooie wat meanderende beek aan. De oevers zijn hoog en steil als gevolg van een verouderde manier van slibruimen. Verderop duikt de beek onder de spoorlijn Antwerpen-Lier en belandt in een landbouwzone. Hier kocht de stad Mortsel een stukje weide met de bedoeling dit in te richten als natuurgebied. De natuurwaarde is nog niet erg groot, maar dat kan verbeteren mits enkele goede, gerichte ingrepen zodat er een vochtig grasland met typische begroeïng kan ontstaan.
Zo komen we aan de historische Hoeve Terbeke. De eigenaars hiervan deden ook al mooie ingrepen om de landschappelijke waarde ervan te herstellen. Verderop loopt de beek door maïsvelden, zonder ecologisch beheer, naar het waterzuiveringsstation, waar Aquafin een gedeelte van het rioolwater van Hove, Boechout en Mortsel zuivert. Doordat het gezuiverde water in de beek vloeit, verhoogt vanaf dit punt het debiet spectaculair. Van daaruit loopt de beek naar de Fortgracht van Fort 3 in Borsbeek.
De Fortloop die door het open ruimtegebied vloeit, werd in 2014 terug open gelegd. Een meanderende waterloop voert het drainagewater in de grachten langs de spoorweg Lier-Antwerpen af naar de Fortloop. Een gegraven poel laat toe het water te bufferen voor dit verder naar fortgracht en Koude Beek stroomt. De provincie en stad Mortsel werken hoe samen aan de inrichting van de waterloop en realiseren hier een volgend puzzelstukje voor het integraal waterbeheer in de Koude Beekvallei. Het zicht naar de stad en kathedraal aan de ene kant en naar de weidse groene velden richting Boechout aan de andere kant is op deze plek uniek en adembenemend. Het benadrukt de nauwe samenhang en natuurlijke overgang tussen steden en hun talrijke inwoners en de nood aan open en groene recreatieruimte Om letterlijk "op adem te komen".
Benedenloop
In Borsbeek werd een deel van de Koude Beek ecologisch heringericht, met een nieuwe meander, bufferstroken en een wandelpad langs de beek. Meanders zorgen o.a. voor meer zuurstof in het water waardoor de waterkwaliteit en dus de natuur erop vooruitgaat. Bufferstroken geven de natuur meer kansen en voorkomen gronduitspoeling naar de beek toe waardoor er minder geruimd moet worden.
Langsheen de beek loopt een wandel- en fietspad dat aansluiting geeft met de groene long van het Fort 3. Wandelaars en fietsers kunnen er genieten van de rust van het gebied en de schoonheid van de natuur.
Werkgroep Koude Beekvallei
De Koude Beek vloeit door heel wat gemeenten. Ook verschillende afdelingen van Natuurpunt zijn hierbij betrokken. Begin 2004 werd een plaatselijke werkgroep opgericht van de drie afdelingen van Natuurpunt: Zuidrand Antwerpen, Land van Reyen en Schijnvallei.
De werkgroep wenst samen te werken en een sensibiliserende rol te spelen rond integraal waterbeleid. Het integraal waterbeleid bekijkt alle aspecten van het watersysteem. Zowel grond als oppervlaktewater, de hoeveelheid water (niet te veel, niet te weinig), als de water- en natuurkwaliteit worden hierbij bekeken. Om het watersysteem goed te kunnen laten functioneren is samenwerking van cruciaal belang. Provincie, gemeenten en locale actoren zoals de natuurpuntafdelingen en het Actiecomité Bessemstraat moeten hun visie en acties op elkaar afstemmen zodat alle neuzen in dezelfde richting wijzen.
Waterlopen vormen samen met hun natuurlijke oeverzones ideale "groene vingers". De Koude Beek, met alle eraan gebonden landschapselementen, vormt een ideale "weg" doorheen het landschap en dient als het natuurlijk "wegennet" voor zoogdieren, insecten, vogels, amfibieën, …
